गीता प्रबोधनी -रामसुखदास पृ. 402

गीता प्रबोधनी -स्वामी रामसुखदास

अठारहवाँ अध्याय

Prev.png

यत्र योगेश्वर: कृष्णो यत्र पार्थो धनुर्धर: ।
तत्र श्रीर्विजयो भूतिर्ध्रुवा नीतिर्मतिर्मम ॥78।

जहाँ योगेश्वर भगवान श्रीकृष्ण हैं और जहाँ गाण्डीव-धनुषधारी अर्जुन हैं, वहाँ ही श्री, विजय, विभूति और अचल नीति है-ऐसा मेरा मत है।

संजय कहते हैं कि राजन! जहाँ अर्जुन का संरक्षण करन वाले, उन्हें सम्मति देने वाले, सम्पूर्ण योगों के महान ईश्वर, महान बलशाली, महान ऐश्वर्यवान् महान् विद्यावान, महान चतुर भगवान श्रीकृष्ण हैं और जहाँ भगवान की आज्ञा का पालन करन वाले, भगवान के प्रिय सखा तथा शरणागत भक्त गाण्डीव-धनुर्धारी अर्जुन हैं, उसी पक्ष में श्री, विजय, विभूति और अचल नीति-ये सभी हैं और मेरी सम्मति भी उसी पक्ष में ही है।

युद्ध में कौन जीतेगा और कौन हारेगा-इसका निर्णय वास्तव में उसी समय हो गया था, जब अर्जुन और दुर्योधन- दोनों युद्ध का निमन्त्रण देने भगवान श्रीकृष्ण के पास पहुँचे थे! अर्जुन ने अस्त्र-शस्त्रों से सुसज्जित नारायणी सेना को छोड़कर निःशस्त्र भगवान श्रीकृष्ण को स्वीकार किया, और दुर्योधन ने भगवान को छोड़कर उनकी नारायणी सेना को स्वीकार किया। गीता के अन्त में संजय भी मानो उसी निर्णय की ओर संकेत करते हैं। यह सर्वविदित तथ्य है कि जहाँ भगवान श्रीकृष्ण विराजमान हैं, वहीं विजय है- ‘यतः कृष्णस्ततो जयः’[1]

ब्रह्मषट्शून्यनेत्राब्दे हेमलम्बाख्यवत्सरे।
नवम्यां चैत्रशुक्लायां रामजन्ममहोत्सवे।।
गीताप्रबोधनीटीकालेखनं पूर्णतामगात्।
यत्कृपातो नमामस्तं गीतागायकमच्युतम्।।

ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे मोक्षसत्र्यासयोगो नामाष्टादशोऽध्यायः।।18।।
Next.png

टीका टिप्पणी और संदर्भ

  1. (महाभारत भीष्म. 43।60, शल्य. 62।32)

संबंधित लेख

वर्णमाला क्रमानुसार लेख खोज

                                 अं                                                                                                       क्ष    त्र    ज्ञ             श्र    अः