श्रीमद्भगवद्गीता शांकर भाष्य पृ. 244

श्रीमद्भगवद्गीता शांकर भाष्य

Prev.png

पंचम अध्याय

यस्माद् निर्दोषं समं ब्रह्म आत्मा तस्मात्- क्योंकि निर्दोष और सम ब्रह्म ही आत्मा है, इसलिए-

न प्रहृष्येत्प्रियं प्राप्य नोद्विजेत्प्राप्य चाप्रियम् ।
स्थिरबुद्धिरसंमूढो ब्रह्माविद् ब्रह्माणि स्थित: ॥20।

न प्रहृष्येद् न प्रहर्ष कुर्यात् प्रियम् इष्टं प्राप्य लब्ध्वा, न उद्विजेत् प्राप्य एव च अप्रियम् अनिष्टं लब्ध्वा।

देहमात्रात्मदर्शिनां हि प्रियाप्रियप्राप्ती हर्ष विषादस्थाने न केवलात्मदर्शिनः तस्य प्रियाप्रियप्राप्त्यसम्भवात्।

किं च सर्वभूतेषु एकः समो निर्दोष आत्मा इति स्थिरा निर्विचिकित्सा बुद्धिः यस्य स स्थिरबुद्धिः असम्मूढः सम्मोहवर्जितः च स्याद् यथोक्तो ब्रह्मविद् ब्रह्मणि स्थितः अकर्मकृत् सर्वकर्मसन्न्यासी इत्यर्थः।।20।।

प्रिय वस्तु को प्राप्त करके तो हर्षित न हो अर्थात् इष्टवस्तु पाकर तो हर्ष न माने और अप्रिय- अनिष्ट पदार्थ के मिलने पर उद्वेग न करे।

क्योंकि देहमात्र में आत्मबुद्धि वाले पुरुष को ही प्रिय की प्राप्ति हर्ष देने वाली और अप्रिय की प्राप्ति शोक उत्पन्न करने वाली हुआ करती है, केवल उपाधिरहित आत्मा का साक्षात् करने वाले पुरुष को नहीं। कारण, उसके लिए (वास्तव में) प्रिय और अप्रिय की प्राप्ति असम्भव है।

सब भूतों में आत्मा एक है, सम है और निर्दोष है, ऐसी संशय रहित बुद्धि जिसकी स्थिर हो चुकी है और जो मोह- अज्ञान से रहित है, वह स्थिर बुद्धि ब्रह्मज्ञानी ब्रह्म मे ही स्थित है। अर्थात् वह कर्म न करने वाला- सर्व कर्मों का त्यागी ही है।।20।।

Next.png

टीका टिप्पणी और संदर्भ

संबंधित लेख

श्रीमद्भगवद्गीता शांकर भाष्य
क्रम संख्या अध्याय पृष्ठ संख्या
1. प्रथम अध्याय 16
2. द्वितीय अध्याय 26
3. तृतीय अध्याय 114
4. चतुर्थ अध्याय 162
5. पंचम अध्याय 216
6. षष्ठम अध्याय 254
7. सप्तम अध्याय 297
8. अष्टम अध्याय 318
9. नवम अध्याय 339
10. दशम अध्याय 364
11. एकादश अध्याय 387
12. द्वादश अध्याय 420
13. त्रयोदश अध्याय 437
14. चतुर्दश अध्याय 516
15. पंचदश अध्याय 536
16. षोडश अध्याय 557
17. सप्तदश अध्याय 574
18. अष्टादश अध्याय 591
अंतिम पृष्ठ 699

वर्णमाला क्रमानुसार लेख खोज

                                 अं                                                                                                       क्ष    त्र    ज्ञ             श्र    अः