श्रीमद्भगवद्गीता शांकर भाष्य पृ. 226

श्रीमद्भगवद्गीता शांकर भाष्य

Prev.png

पंचम अध्याय

सन्न्यासः कर्मणां परित्यागः कर्मयोगः च तेषाम् अनुष्ठानं तौ उभौ अपि निःश्रेयसकरौ निःश्रेयसं मोक्षं कुर्वाते।

ज्ञानोत्पत्तिहेतुत्वेन उभौ यद्यपि निःश्रेयसकरौ तथापि तयोः तु निःश्रेयसहेत्वोः कर्मसन्न्यासात् केवलात् कर्मयोगो विशिष्यते इति कर्मयोगं स्तौति।।2।।

कस्मात्, इति आह-

संन्यास- कर्मों का परित्याग और कर्मयोग उनका अनुष्ठान करना, ये दोनों ही कल्याणकारक अर्थात् मुक्ति के देने वाले हैं।

यद्यपि ज्ञान की उत्पत्ति में हेतु होने से ये दोनों ही कल्याणकारक हैं तथापि कल्याण के उन दोनों कारणों में ज्ञानरहित केवल संन्यास की अपेक्षा कर्मयोग श्रेष्ठ है। इस प्रकार भगवान् कर्मयोग की स्तुति करते हैं।।2।। (कर्मयोग श्रेष्ठ) कैसे है? इस पर कहते हैं-

ज्ञेय: स नित्यसन्न्यासी यो न द्वेष्टि न काङ्क्षति ।
निर्द्वन्द्वो हि महाबाहो सुखं बन्धात्प्रमुच्यते ॥3॥

ज्ञेयो ज्ञातव्यः स कर्मयोगी नित्यसन्न्यासी इति, यो न द्वेष्टि किञ्चिद् न काङ्क्षति, दुःखसुखे तत्साधने च एवंविधो यः कर्मणि वर्तमानः अपि स नित्यसन्न्यासी इति ज्ञातव्य इत्यर्थः।

निर्द्वंद्वो द्वन्द्वर्जितो हि यस्माद् महाबाहो सुखं बन्धाद् अनायासेन प्रमुच्यते।।3।।

उस कर्मयोगी को सदा संन्यासी ही समझना चाहिए कि जो न तो द्वेष करता है और न किसी वस्त की आकाङ्क्षा ही करता है। अर्थात् जो सुख, दुःख और उनके साधनों में उक्त प्रकार से राग द्वेषरहित हो गया है, वह कर्म में बर्तता हुआ भी सदा संन्यासी ही है ऐसे समझना चाहिए।

क्योंकि हे महाबाहो! राग द्वेषादि द्वंद्वों से रहित हुआ पुरुष सुखपूर्वक- अनायास ही बंधन से मुक्त हो जाता है।

Next.png

टीका टिप्पणी और संदर्भ

संबंधित लेख

श्रीमद्भगवद्गीता शांकर भाष्य
क्रम संख्या अध्याय पृष्ठ संख्या
1. प्रथम अध्याय 16
2. द्वितीय अध्याय 26
3. तृतीय अध्याय 114
4. चतुर्थ अध्याय 162
5. पंचम अध्याय 216
6. षष्ठम अध्याय 254
7. सप्तम अध्याय 297
8. अष्टम अध्याय 318
9. नवम अध्याय 339
10. दशम अध्याय 364
11. एकादश अध्याय 387
12. द्वादश अध्याय 420
13. त्रयोदश अध्याय 437
14. चतुर्दश अध्याय 516
15. पंचदश अध्याय 536
16. षोडश अध्याय 557
17. सप्तदश अध्याय 574
18. अष्टादश अध्याय 591
अंतिम पृष्ठ 699

वर्णमाला क्रमानुसार लेख खोज

                                 अं                                                                                                       क्ष    त्र    ज्ञ             श्र    अः