गीत गोविन्द -जयदेव पृ. 360

श्रीगीतगोविन्दम्‌ -श्रील जयदेव गोस्वामी

नवम: सर्ग:
मुग्ध-मुकुन्द:

अष्टदश: सन्दर्भ:

18. गीतम्

Prev.png

स्निग्धे यत्परुषासि यत्प्रणमति-स्तब्धासि यद्रागिणि
द्वेषस्थासि यदुन्मुखे विमुखतां यातासि तस्मिन्-प्रिये।
तद्युक्तं विपरीतकारिणि तव श्रीखण्डचर्चा विषं
शीतांशुस्तपनो हिमं हुतवह: क्रीडामुदो यातना: ॥1॥[1]

अनुवाद- राधे! श्रीकृष्ण ने विविध विनय वचनों से अनुरोध किया और तुम अत्यन्त कठोर बन गयीं। वे तुम्हारे निकट प्रणत हुए और तुमने उनकी ओर से मुख फेर कर उनकी उपेक्षा की, उन्होंने कितना प्रबल अनुराग दिखाया, तुम द्वेष कर रही हो। वे तुम्हारे प्रति उन्मुख हुए और तुम उनसे विमुख बनी रहीं। हे विपरीत-आचरण-कारिणी! इस आचरण-वैपरीत्य के कारण ही तुम्हें चन्दन विलेपन विष की भाँति, स्निग्ध सुशीतल चन्द्र प्रखर दिनकरसम, सुशीतल हिमकर हुताशनवत्र और रतिजनित हर्ष विषम यातना सदृश अनुभूत हो रहा है।

Next.png

टीका टिप्पणी और संदर्भ

  1. अन्वय- [अथ तस्यां निरुत्तरायां राधायां सखी सेर्यमेवाह]- [राधे] तस्मिन् प्रिये (कृष्णे) स्निग्धे (स्नेहार्द्रे) [अपि] यत् परुषा (निष्ठुरा कटुभाषिणीत्यर्थ:) [असि], प्रणमति (प्रणते) अपि यत् स्तब्धा (दण्डवतस्थिता) असि, रागिणि (अनुरागवति) [अपि] यत् द्वेषस्था (विरक्ता) असि, उन्मुखे (त्वन्मुखाव-लोकनोत्सुके) अपि विमुखतां (प्रतिकूलतां) याता (प्राप्ता) असि, अयि विपरीतकारिणि (प्रतिकूलवर्त्तिनि) तदेतत् ते यद्विपरीतं यातं] तद्युक्तम् (अनुरूपम्); [तत: किम् इत्यते आह]- तव श्रीखण्डचर्च्चा (चन्दन-विलेपनं) विषम् [विषमिव उद्वेजिका], शीतांशु: चन्द्र: तपन: (सूर्यवत्र सन्तापक:), हिमं हुतबह: (अग्नि:) [अग्निरिव दाहकं], तथा क्रीड़ामुद: (क्रीड़या मुद: आमोदा: रतिजनित-हर्षा इति यावत्) यातना: [सम्पद्यन्ते] [विपरीतबुद्धे: सर्वमेव विपरीतं भवतीति भाव:] ॥1॥

संबंधित लेख

गीत गोविन्द -श्रील जयदेव गोस्वामी
सर्ग नाम पृष्ठ संख्या
प्रस्तावना 2
प्रथम सामोद-दामोदर: 19
द्वितीय अक्लेश केशव: 123
तृतीय मुग्ध मधुसूदन 155
चतुर्थ स्निग्ध-मधुसूदन 184
पंचम सकांक्ष-पुण्डरीकाक्ष: 214
षष्ठ धृष्ठ-वैकुण्ठ: 246
सप्तम नागर-नारायण: 261
अष्टम विलक्ष-लक्ष्मीपति: 324
नवम मुग्ध-मुकुन्द: 348
दशम मुग्ध-माधव: 364
एकादश स्वानन्द-गोविन्द: 397
द्वादश सुप्रीत-पीताम्बर: 461

वर्णमाला क्रमानुसार लेख खोज

                                 अं                                                                                                       क्ष    त्र    ज्ञ             श्र    अः